Het meisje en de geleerde – Gerdien Verschoor

Ik dacht aan de karren, koetsen en treinen die de Rembrandts door Europa transporteerden. Ik dacht aan Rembrandt die kooplieden, koningen en Karolina Lanckoronska met zijn schilderijen in vervoering had gebracht. Ik dacht aan de paleizen, de kunstbunkers, de Zwitserse kluis. Ik vroeg me af hoe een gravin een concentratiekamp kan overleven.

Korte inhoud
In Het meisje en de geleerde vertelt Gerdien Verschoor het wonderlijke verhaal van de vele omzwervingen van twee schilderijen die Rembrandt in 1641 schilderde: het ‘Meisje in een schilderijlijst’ en de ‘Geleerde aan zijn lessenaar’. Drie eeuwen lang zwierven ze door Europa: op karren en in koetsen, in vrachtauto’s en diplomatieke wagens. Ze sierden de wanden van grachtenpanden en paleizen en behoorden tot de geliefde schilderijen van de laatste Poolse koning. In de achttiende eeuw kwamen ze in handen van de Poolse adellijke familie Lanckoroński, maar aan het begin van de Tweede Wereldoorlog leken ze voor altijd verloren te zijn gegaan. En dan gebeurt er een wonder: vijf jaar na de val van de Muur schenkt de Poolse gravin Karolina Lanckorońska een grote collectie kunstwerken aan het Koninklijk Paleis in Warschau, waaronder de twee meesterlijke schilderijen van Rembrandt.

Gerdien Verschoor vervlecht het verbijsterende en fascinerende verhaal van de twee schilderijen met het levensverhaal van de Poolse gravin die het Meisje en de Geleerde voor de toekomst bewaarde.

Maar dat het niet alleen over de schilderijen zou moeten gaan, was me ondertussen ook duidelijk geworden. Het zou moeten gaan over de reis die in de schilderijen zelf is verborgen. Hoe waren ze hier, in het verre Warschau, terechtgekomen? Hoe hadden ze de Poolse delingen overleefd, twee wereldoorlogen, het blinken en verzinken van adellijke geslachten? En wat had Karolina Lanckoronska bewogen om haar Rembrandts weg te geven?

Misschien was het wel dankzij Michelangelo dat ze haar verstand niet had verloren tijdens de eenzame opsluiting in de aardedonkere strafcel van de gevangenis in Stanislawów, dat ze in Ravensbrück haar waardigheid had kunnen behouden. Dat ze een bron van kracht was geweest voor haar medegevangenen, zoals ze later weleens had gehoord. (…)
Zonder de kunst, zonder de kunstgeschiedenis, had ze haar leven niet kunnen leven.

Auteur
“Gerdien Verschoor (1963) is auteur en kunsthistoricus. Ze was directeur van CODART, het internationale netwerk van museumconservatoren van Nederlandse en Vlaamse kunst en per 1 juli 2019 directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork . Haar twee romans – De draad en de vliegende naald en De kop van Oskar Wronski – werden zeer goed ontvangen.”

Het kon niet anders – in deze omgeving moest ten minste één van de kinderen Lanckoronski wel meegesleept worden door de kunstpassie van hun vader. En dat kind was zij: Karolina.

Het Meisje en de Geleerde behoorden tot de 2289 schilderijen alsmede enkele honderden miniaturen en ingelijste werken op papier die in 1795 voorkomen in de collectie-inventaris van de laatste Poolse koning.

Mijn mening
Voor De Club van Echte Lezers van Atlas Contact mocht ik dit prachtige non-fictie boek lezen en bespreken en daar was ik heel erg blij mee, want het sprak me al meteen aan! Het onderwerp boeide me én de prachtige omslag (voorop het Meisje, achterop de Geleerde) en dan staan er ook nog eens allerlei foto’s middenin het boek.  Leuk om in dit Rembrandtjaar – het 350e sterfjaar van de kunstschilder – wat meer over hem en zijn werk te lezen. Ik hou van kunst en van geschiedenis, dus perfecte combi!

Ondanks alle fraaie werken die de kunstgraaf aankocht voor zijn verzameling, bleven er twee schilderijen boven alle concurrentie verheven, en dat waren het Meisje en de Geleerde.

In deze ‘kroniek van twee verloren gewaande Rembrandts’ neemt Gerdien Verschoor ons mee op een reis door de (kunst)geschiedenis. We volgen de twee Rembrandts van de 17e eeuw waarin ze geschilderd werden, naar de 18e eeuw waarin ze van Nederland in Polen terechtkwamen bij de laatste Poolse koning, naar de 19e eeuw waarin ze bij de voorouder van gravin Karolina Lanckoronska in Wenen terechtkomen en vanaf dan in die familie blijven, naar de 20e eeuw waarin ze na de Tweede Wereldoorlog in vlammen lijken te zijn opgegaan… Tot de 96-jarige Karolina ze in 1994 aan het Warschause Koninklijke Paleis schenkt.
Maar we lezen niet alleen het verhaal en de reis van de Rembrandts, we lezen ook het verhaal van de adellijke eigenaren en met name het levensverhaal van de bijzondere Karolina. Zij leefde in een eeuw waarin er ontzettend veel gebeurde in Polen en Oostenrijk (en in de rest van Europa natuurlijk!), waar ze grotendeels woonde; WO I, WO II, een land waarvan de grenzen en de bestuurders steeds veranderden, een tijd waarin de adel het ene moment een onbezorgd leven leidde en het andere moment vreesde voor hun leven…
Kortom: een roerige tijd en een roerig leven, waar heel veel over te vertellen valt!

Wat een indrukwekkend boek is dit! Ik genoot onwijs tijdens het lezen en bleef dingen noteren. Gerdien Verschoor vertelt ontzettend levendig en vol passie, dat is overal merkbaar. Mooi gedaan hoe het verhaal van de schilderijen wordt afgewisseld met het verhaal van de gravin en je zo een heel erg compleet beeld krijgt van deze bijzondere vrouw én van de tijd waarin ze leefde.
Het is een ontzettend boeiend stuk geschiedenis, van een voor mij redelijk onbekend deel van Europa. En alles komt voor je ogen tot leven door de uitgebreide beschrijvingen en sfeerbeelden, geweldig!
Het meisje en de geleerde is een zeer geslaagde combinatie van (kunst)geschiedenis en biografie en het is op een hele fijne toegankelijke manier geschreven waardoor het bijna leest als een roman. Perfect!
Na het lezen van dit boek wil ik de schilderijen dolgraag eens in het echt bewonderen, ze lijken me in het echt nog indrukwekkender dan ze nu in mijn hoofd al zijn.

Maar er was niemand die naar ze keek. Er was niemand die ze bewonderde. Er was niemand die over ze sprak, vingers op de verf kwam leggen, verliefd op ze kon worden. Voor de buitenwereld hadden ze opgehouden te bestaan.

Het meisje en de geleerde
ISBN 9789045037912 – Uitgever: Atlas Contact – 320 pagina’s – Verschenen: februari 2019

[bol_product_links block_id=”bol_5c91eb2917264_selected-products” products=”9200000101809371,9200000101832912″ name=”meisje geleerde” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”250″ cols=”1″ show_bol_logo=”1″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

3 thoughts on “Het meisje en de geleerde – Gerdien Verschoor

  1. Geschiedkundige boeken zeggen me niet zoveel, geschiedenis was nooit mijn ding. Maar puur esthetisch ziet het er wel een mooi boek uit. Dat hebben geschiedkundige boeken dan weer vaak wel, een cleane, strakke, mooie lay-out.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.