Niet meer dan een nummer – Elsbeth de Jager

‘Hoe kan het dat andere mensen zomaar beslissen wat wij moeten doen of wat wij niet meer mogen? Dat is toch heel erg oneerlijk?’
‘Dat is het ook, jongen. Daarom is oorlog zo erg.’
‘Wordt het nog erger dan nu?’ Terwijl Hugo het vroeg, wist hij al dat hij het antwoord niet wilde horen.

Korte inhoud
“Het is 1942. De tienjarige Hugo woont op het eiland Java. Als de Japanners Java bezetten, wordt Hugo’s vader opgepakt en naar een kamp gestuurd. Vanaf dat moment zet Hugo zijn talent als zakenman in, zodat hij wat extra geld kan verdienen om voor zijn moeder en zusje te zorgen. Maar dan moeten ook Hugo, zijn moeder en zijn zusje naar een kamp. Zelfs daar verzint Hugo van alles om aan extra eten te komen. Als hij 13 is, wordt hij van zijn moeder en zusje gescheiden en komt hij in het mannenkamp Tjimahi terecht. Nu moet hij in zijn eentje zien te overleven. Zou Hugo zijn familie ooit nog terugzien?

Niet meer dan een nummer is het waargebeurde verhaal van Hugo de Jager, die als jonge jongen de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië meemaakte. Zijn dochter, Elsbeth de Jager, schreef dit boek.”

‘Je bent alleen maar een nummer voor de Japanners. Geen mens.’ dacht hij hardop.
‘Waar heb je het over?’
‘Ik dacht aan dat nummer om mijn moeders arm. Het kan ze niks schelen wie je bent, ze willen niet eens weten hoe je heet.’

Mijn mening
De Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië is ook mijn familiegeschiedenis, aangezien mijn familie van moederskant daar vandaan komt, dus ik was wel heel erg benieuwd naar dit jeugdboek (10+). Veel weet ik van opa en oma niet van die vreselijke tijd, daar werd niet over gepraat, dus op deze manier komt de geschiedenis toch tot leven…

Java, Batavia, 1941 – 1942. Hugo is tien jaar als de oorlog steeds dichterbij komt. Sinterklaas is anders dan anders doordat zijn ouders veel zorgen hebben, het luchtalarm gaat steeds vaker af en dan moeten ze de schuilkelder in, Hugo gaat niet meer naar school… En als de Japanners Nederlands-Indië bezet hebben verandert er nog meer. Het is nu 2602 i.p.v. 1942 (Japanse jaartelling), de klok wordt gelijk gezet aan Tokio, ze mogen alleen nog maar Maleis praten en iedere keer als ze een Japanner tegenkomen moeten ze heel diep buigen…
Hugo’s beste vrienden zijn opeens weg: gevlucht, en Hugo’s vader wordt opgepakt en naar een mannenkamp gebracht. Moeder heeft geldzorgen en de slimme Hugo gebruikt zijn zakelijke talenten om extra geld in het laatje te brengen. Maar dan moeten ook moeder, Hugo en zijn zusje Geesje een jappenkamp in. Ze moeten bijna alles achterlaten… Zullen ze ooit nog thuis komen? Leeft vader nog? Zal de oorlog gauw afgelopen zijn en alles weer worden hoe het was?
Ook in het kamp (de kampen) helpt Hugo zijn moeder waar hij kan, door van alles te verzinnen om geld en voedsel te verdienen. Hij maakt nieuwe vrienden en probeert moed te houden als de regels steeds strenger worden, de woonruimte steeds krapper en de jappen steeds wreder… Maar het is zwaar en het leven bestaat uit overleven en afscheidnemen. Zelfs van zijn moeder en zusje, want als Hugo dertien is, moet hij op transport naar een mannenkamp… Weet hij in zijn eentje moed te houden?

Pfff… Wat is en blijft dit toch een heftige geschiedenis. Ik leefde zo ontzettend mee met de jonge Hugo, door wiens ogen we al die jaren in gevangenschap meemaken. Hij is zo moedig, zo’n doorzetter! Wat hij niet allemaal bedenkt om het net ietsje makkelijker te maken voor zijn moeder in deze vreselijke tijden… Ik had wel in het boek willen kruipen om hem te knuffelen.
Het wordt steeds moeilijker, steeds zwaarder, steeds heftiger. Hij verliest zoveel, maar weet toch iedere keer weer moed te vinden, de kracht om door te gaan, hij maakt steeds nieuwe vrienden (die elkaar dan weer steunen)…
Het verhaal is heftig en intens, maar het fijne aan dat het een jeugdboek is en we alles beleven vanuit een kind, is dat het levensecht is, maar toch nergens te afschuwelijk wordt (terwijl er best duidelijk is dat er afschuwelijke dingen gebeuren, als je me nog volgt…). Heel erg mooi gedaan!
Het is een heel erg aangrijpend verhaal, ik zat vaak met een brok in mijn keel en aan het einde met tranen in mijn ogen. Het kwam echt wel flink binnen. Ook het besef dat mijn eigen familie dit soort dingen ook heeft moeten doorstaan. Het voelde even heel erg dichtbij. Wat ontzettend goed dat dit soort mooie boeken er zijn! Bedankt voor het levend houden van de (familie)geschiedenis, Elsbeth! Bedankt voor het delen van het aangrijpende verhaal van jouw vader.

Hij hoorde opnieuw het geschreeuw. Alles wat hij gezien had, brandde achter zijn ogen.
‘Het was vreselijk,’ fluisterde hij. Meer wilde hij niet zeggen.

Tot slot nog even het mooie, heel erg rake gedicht van Elsbeth dat voorin het boek staat (je kunt op de foto klikken om hem groter te zien):